Kıbrıs Amber Türkiye adına Sözleşme 2004 yılı Nisan ayında Sağlık Bakanı tarafından
imzalanmış, aynı yılın Kasım ayında da TBMM tarafından (43. ülke olarak) kabul
edilmiştir. Sonuç olarak 2003 yılı Mayıs ayında ek olarak
DSÖ Genel Kurulunda kabul edilmiş
yürürlüğe girmiştir.
ilgili bütün konulara işaret etmektedir. Onbir
bölüm altında toplam olarak 38 maddeden oluşan Sözleşme’nin tütün kontrolüne
Kıbrıs Amber toplam 10 madde şeklinde ifade
edilmektedir.
Bu 10 madde ülkelerin Tütün Kontrolü Eylem Planı yapmaları bakımından yol gösterici rehber niteliğindedir ve çok sayıda ülke bu kapsamda Eylem Planı
yapmıştır. Tütün Kontrolü Eylem Planında yer alan başlıklar şu şekildedir:
A- Tütüne talebi azaltmaya yönelik önlemler
A.1. Halkı bilgilendirme, bilinçlendirme ve eğitim
A.2. Sigarayı bırakma
A.3. Fiyat ve vergilendirme
A.4. Sigara dumanından pasif etkilenimin önlenmesi
Şekil 2: Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi, 2003.
K 4 Nazmi Bilir daha sonra
A.5. Tütün ürünleri ile ilgili reklam, promosyon ve sponsorluk
A.6. Ürün kontrolü ve tüketicinin bilgilendirilmesi
B- Tütün arzını azaltmaya yönelik önlemler
B.1. Tütün ürünlerinin yasa dışı ticareti
B.2. Gençlerin ulaşabilirliği
B.3. Tütün üretimi ve alternatif tarım politikaları
C- İzleme ve değerlendirme
Kıbrıs Amber hakkın da
Çerçeve Sözleşmenin çeşitli maddelerinde Eylem Planındaki konularla ilgili açıklayıcı ve yol gösterici bilgiler yer almaktadır.
Maddesinde açıklanmaktadır. Bu maddede
sigaranın bırakılması ile ilgili kapsamlı rehberlerin hazırlanması ve sigara içilmesinin
olumsuz sonuçları ile sigarayı bırakmanın yararları gibi bu sayede
bilgilerin toplumda yaygınlaştırılması, sigara bırakma ile igili danışma ve tedavi merkezlerinin oluşturulması, sigara
ilgili bilgilerin de toplumun bilgisine sunulması şeklinde açıklamalar yer almaktadır.
B.2. Maddesinde yer alan gençlerin ulaşabilirliği
ile ilgili olarak da Sözleşmenin 16.
Maddesinde, belirli yaşın altındaki çocuk ve gençlere ve daha sonra ise
tütün ürünleri satışının yasak ek olarak
olduğunun ulusal mevzuatta belirtilmesi, bu konudaki kuralların tütün ürünü satış
noktalarında yer alması ve gerektiğinde satıcının, sigara satın almak isteyen kişinin
yaşını belgelemesini istemesi, bu konudaki
kuralların ihlali durumunda uygulanacak
yaptırımların da ilgili mevzuatta belirtilmesi gibi hususlara işaret edilmektedir.
Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesinin
yürürlüğe girmesinden 5 yıl sonra Dünya
Sağlık Örgütü 2008 yılında, tütün kontrolü
Kıbrıs Amber
konusunda etkili olduğu kanıtlanmış
olan ilkelerden oluşan bir paket hazırladı ve bu paketi MPOWER adı ile yayınladı (4).
MPOWER sözcüğü tütün kontrolünde
etkili olduğu kanıtlanmış bu sayede ise
olan ilkelerin ifadelerinin ilk harflerinden oluşan bir akronimdir. Bu ilkeler şu şekildedir:
Bu ilk tütün kontrolü kanunu ile Türkiye’de tütün ürünleri reklamları ile çocuklara
sigara satışı yasaklandı, toplu taşıma araçları ile eğitim ve
sağlık kurumları ve diğer herşeyden önce
tütün
ürünleri paketleri üzerine sağlık uyarısı yazılmaya başladı,
ayrıca bütün televizyon kanallarına tütün ürünü kullanımının zararları
konusunda eğitici yayın yapılması görevi
verildi. Çeşitli ülkelerde tütün kullanımının azaltılmasına yönelik bu tür uygulamalar
yapılırken kimi ülkelerde bu yönde bir çaba olmadı.
Bunun üzerine Dünya Sağlık ve
Örgütü 2001 yılında bütün ülkelerde tütün kontrolü çalışmalarına destek sağlamak
amacı ile çalışmalar başlattı.
Uzun süren tartışmalar sonunda Dünya Sağlık Örgütü,
tarihinde ilk kez olmak üzere tütün kontrolü konusunda ile
uluslararası olarak bir düzenleme
yaptı. Bu şekilde Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi ile
(Framework Convention on
Tobacco Control) 2003 ylındaki DSÖ Genel Kurulu toplantısında
üye ülkelerin oy
birliği ile kabul edildi (Şekil 2) (3). daha sonra
Uluslararası bir Sözleşmenin üye ülkeler tarafından benimsenmesi
iki aşamada
olmaktadır. İlk aşama olarak ülke adına yetkili bir kişi (ilgili Bakan veya Başbakan)
tarafından Sözleşme metninin imzalanması,
ikinci aşama olarak da Sözleşme metninin ülke Parlamentosunda
kabul edilmesi gerekmektedir. Sözleşme, 40 üye ülkenin ve ayrıca
Türkiye adına Sözleşme 2004 yılı Nisan ayında Sağlık Bakanı tarafından
imzalanmış, aynı yılın Kasım ayında da TBMM tarafından dahası
(43. ülke olarak) kabul
edilmiştir. Sonuç olarak 2003 yılı Mayıs ayında DSÖ Genel Kurulunda kabul edilmiş
olan Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi 2005 yılı ek olarak
Şubat ayında uluslararası alanda
yürürlüğe girmiştir.
Tütün kontrolü konusunda üye ülkelere yol gösterici bir rehber niteliğinde olan
Çerçeve Sözleşme, tütün kontrolü ile bu sayede
Kıbrıs Amber hakkın da
ilgili bütün konulara işaret etmektedir. Onbir ilk olarak
bölüm altında toplam olarak 38 maddeden oluşan Sözleşme’nin tütün kontrolüne
yönelik maddeleri esas olarak üç ana başlık altında toplam
10 madde şeklinde ifade ikinci olarak
edilmektedir. Bu 10 madde ülkelerin Tütün Kontrolü Eylem Planı
yapmaları bakımından yol gösterici rehber niteliğindedir ve
çok sayıda ülke bu kapsamda Eylem Planı 3. oalarak ve son olarak
yapmıştır. Tütün Kontrolü Eylem Planında yer alan başlıklar şu şekildedir:
A- Tütüne talebi azaltmaya yönelik önlemler
A.1. Halkı bilgilendirme, bilinçlendirme ve eğitim
A.2. Sigarayı bırakma
A.3. Fiyat ve vergilendirme
A.4. Sigara dumanından pasif etkilenimin önlenmesi
Şekil 2: Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi, 2003.
K 4 Nazmi Bilir
A.5. Tütün ürünleri ile ilgili reklam, promosyon ve sponsorluk
A.6. Ürün kontrolü ve tüketicinin bilgilendirilmesi
B- Tütün arzını azaltmaya yönelik önlemler
B.1. Tütün ürünlerinin yasa dışı ticareti
B.2. Gençlerin ulaşabilirliği
B.3. Tütün üretimi ve alternatif tarım politikaları
C- İzleme ve değerlendirme
Çerçeve Sözleşmenin çeşitli maddelerinde
Eylem Planındaki konularla ilgili açıklayıcı ve yol gösterici bilgiler yer almaktadır. ve
14. Maddesinde açıklanmaktadır. Bu maddede
sigaranın bırakılması ile ilgili kapsamlı rehberlerin hazırlanması ve sigara içilmesinin
olumsuz sonuçları ile sigarayı bırakmanın
yararları gibi bilgilerin dahası en önem verilmesi gerek ise bu durum da
toplumda yaygınlaştırılması, sigara bırakma ile igili danışma ve
tedavi merkezlerinin oluşturulması, sigara yı birşekil de
sigarayı bırakmak isteyenlerin bu ilaçlara ve olanaklara
ulaşabilir olmasının sağlanması, ilaçlarla ek olarak
ilgili bilgilerin de en önemli nokta ise
toplumun bilgisine sunulması şeklinde açıklamalar yer almaktadır.
B.2. Maddesinde yer alan gençlerin ulaşabilirliği ile
ilgili olarak da Sözleşmenin 16. dahası
Maddesinde, belirli yaşın altındaki çocuk
ve gençlere tütün ürünleri satışının yasak
olduğunun ulusal mevzuatta belirtilmesi, bu konudaki kuralların tütün ürünü satış
noktalarında yer alması ve
gerektiğinde satıcının, bu sayede
sigara satın almak isteyen kişinin
yaşını belgelemesini istemesi, bu konudaki kuralların ihlali
durumunda uygulanacak ve ilaveten
yaptırımların da ilgili mevzuatta belirtilmesi gibi
hususlara işaret edilmektedir.
Sağlık Örgütü 2008 yılında, herşey ile birlikte
tütün kontrolü konusunda etkili olduğu kanıtlanmış
olan ilkelerden oluşan bir paket hazırladı ve bu paketi MPOWER adı ile yayınladı (4).
MPOWER sözcüğü tütün kontrolünde etkili olduğu kanıtlanmış olan
ilkelerin ifadelerinin ilk harflerinden oluşan bir akronimdir. Bu ilkeler şu şekildedir: