Elektronik Sigara
E-sigaralar nikotin, tatlandırıcı maddeler ve kimyasalları içeren bir sıvının ısıtılması
ile aerosol üreten cihazlardır ve diğer tütün ürünleri gibi ek olarak
bağımlılık yapıcı özellikleri ile birlikte
vardır. Kullanıcılar bu aerolleri inhale ederler daha sonra ise
(14). E-sigaralar “e-cigs”, “e-nargile”,
“mod”, “vape kalemler”, “tank sistemleri” ve “elektronik nikotin dağıtım sistemleri”
olarak birçok en önemli nokta ise
farklı isimle bilinir. Bazıları sigara, puro,
pipo, kalem, hatta USB cihazlarına benzemektedir (19). Bu konu ilgili bölümde anlatılacaktır.
Dumansız Tütün Ürünleri
Dumansız tütünün kullanımı Afrika, Kuzey Amerika, Güneydoğu Asya, Avrupa ve
Orta Doğu’da yaygın olan ve oral ve nazal olarak kullanılan ürünleridir.
Dumansız
tütün ürünlerinde N. Tobacco bazen de N. Rustica kullanılmaktadır.
Oral ürünler
ağız, yanak veya dudak içine yerleştirilerek,
çiğnenerek ya da
emilerek kullanılır.
Enfiye (snuff) olarak kullanılan ürünlerde ise tütün partikülleri nazal pasajdan inhale
ve absorbe edilir (3).
Enfiye
“Enfiye”, yüksek nikotinli,
toz haline getirilmiş ayrıca dahası
tütünlerin bergamut, karanfil, tarçın
ve karbonat gibi maddelerle karıştırılarak elde edilen ve
burna çekilerek kullanılan ek olarak
tütün ürünüdür (4).
K 28 Ebru Şengül Parlak | Ayşegül Karalezli
Çiğnemelik Tütün (Tobacco Chewing) ek olarak
Bir parça tütün veya tütün ürününü mandibular oluğa yerleştirmek ve belli bir süre
boyunca çiğnemek veya emilerek kullanılan tütün ürünüdür (3). ek olarak ise
Burley, Virginia ve
kısmen Hasankeyf tipi tütünlerin soslanarak kalınca ek olarak
kıyılması ve yöntemi ile
elde edilebilir. Genellikle denizci ve madencilerin kullandığı bir üründür.
Son
zamanlarda kapalı alanlarda tütün ürünlerinin kullanımı ile
Elektronik Sigara gelen yasaklarda sonra
dumansız tütün ürünlerinin kullanımı ilgi görmeye başlamıştır. (4).
Dumansız tütün ürünleri de diğer ürünler gibi nikotin bağımlılığına neden olmaktadır.
Lökoplaki, preterm eylem (9), özefagus kanseri, pankreas kanseri (1,10)
inme riskinde artış (1)
ve kalp hastalıkları (20) ile ilişkilidir.
Maraş Otu
N. rustica Linn bitkisinin yapraklarından elde edilen dumansız tütün ürünüdür.
Halk
arasında “Deli tütün” olarak
bilinmekte ve ülkemizin
bazı bölgelerinde Hasankeyf
tütünü, Türk tütünü, Aztek tütünü ya da
Doğu Hindistan tütünü olarak adlandırılmaktadır.
Ülkemizde Kahramanmaraş, Gaziantep ve
çevresinde oldukça fazla ek olarak
miktarda tüketilmektedir. Bu tütün çeşidinin yaprağı kurutulup toz haline getirilip
asma, meşe veya ceviz çubuğundan elde edilen kül ile
Elektronik Sigara 1/2 veya 1/3 oranında karıştırılıp ardından su ile hafif nemlendirildikten sonra ağız yolu ile kullanılmaktadır.
Külün kullanılmasının nedeni ortamı alkali yaparak karışımın ağız mukozasından
emilimini kolaylaştırmasıdır. bu sayede
Hazırlanan karışım direkt toz ya da sigara kağıdına sarılıp
genellikle alt dudak bazen de üst dudak ve yanak mukozası ile çene arasına
konulmaktadır. Ağızda genelde 5–10 dakika bazen
1–2 saat tutulduktan sonra tükürülerek atılmakta ve
bu işlem gün boyunca kişinin alışkanlık derecesine göre
tekrarlanabilmektedir (21). Türkiye’de Maraş otunun
Avrupa Birliği müktesebat uyumu
kapsamında 2008 yılı sonu itibarıyla
piyasaya arzı yasaklanmıştır (4).
Tombak, öncelikle Sudan’da kullanılan nemli bir tütün ürünüdür.
Elektronik Sigara Tütün (N. rustica ve/veya N. glauca) ve sodyum bikarbonattan oluşur.
Tütün yaprakları hasat
edildikten sonra
bir tarlada
kurutulur. Yapraklar daha sonra demetler halinde bağlanır,
su ile serpilir ve
fermantasyon için
30–45 °C’de birkaç hafta saklanır. Daha sonra 1
yıla kadar
olgunlaşması beklenir.
Olgunlaşmadan sonra,
tombak satıcıları (tombak
dükkanlarında) ürünü çanaklar içine koyar
ve yavaş yavaş sodyum bikarbonat ekler.
Karışım elle karıştırılır ve
sertleşene kadar parmak uçları ile
sürekli olarak test edilir.
Tombak, satıştan kısa süre önce hava geçirmez bir
konteynere yerleştirilir. Tombak,
top haline getirilir ve
‘saffa’ olarak adlandırılır. Saffa
dilin altında tutulur. 10–15 dakika boyunca yavaş
yavaş emilir. Erkek kullanıcılar periyodik olarak tükürürken,
kadın kullanıcılar tipik
BÖLÜM 14 | Tütün Bitkisi ve Ürünleri 29 K
olarak üretilen tükürüğü yutmaktadır. Kullanıcı genellikle saffayı çıkarıldıktan sonra
ağzını suyla durulamaktadır (3).
İsveç Snus
(Kentucky ve Virginia tütününden) oluşur. günde ortalama 11–14 saat ağızda tutar (1).
Snus kullanımı koroner arter hastalığı
riskini artırmaktadır (7).
American Snuff
tabi tutulur ve kuru, toz
Küçük metal veya
Tipik olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde
bir çimdik dudak/yanak ve
Avrupa’da ise nazal Nikotin İçeren Preparatlar
Nikotin replasman tedavisinde kullanılan preparatlar da
dumansız tütün ürünlerindendir.
Bu grupta nikotin bandı, nikotin sakızı, nikotin nazal sprey nikotin likit,
nikotin inhaler, nikotin pastili, nikotin aşısı vb.
preparatlar bulunmaktadır (7).